Çeviri Tarihi Işığında Çeviribilim

Özet

Çeviri tarihini çeviribilim içinde araştıran bilimciler ile onu bu alanın dışında araştıran kültür veya edebiyat araştırmacıları arasında sağlıklı bir etkileşimin gerekliliğinin önemli sonuçlarından biri, şüphesiz, çeviri tarihinin nasıl araştırılacağı sorusuna yönelik kuramsal ve yöntemsel sorgulamalar olacaktır. Çeviri tarihine bakıldığında, uygarlık tarihinin yazımını belirlemede belirleyici bir etken olduğu görülmektedir. Özellikle bir iletişim aracı olan çeviri, tarih boyunca birçok kültürün etkileşimini sağlamıştır. Doğu ve Batı dünyaları arasındaki bağlar ve etkileşim gerek çeviri tarihi gerekse çağdaş çeviri kuramlarının gelişiminde belirleyici bir rol oynamıştır. Buradan hareketle bu çalışmada, Doğu ve Batı kültürlerinde çevirinin rolünü, kültür çeşitliliğinin çeviri etkinliğinde tarihsel ve kuramsal açıdan ele almayı hedeflenmiştir. Bu bağlamda bu araştırma kuramların ve kavramların çeviribilim çalışmalarında ele alış biçimlerine ve uygulamalarına dönük bir değerlendirme içermektedir. Farklı bir ifadeyle bu çalışmanın odak noktası aynı zamanda tarihi arka planla dillerin ve kültürlere ait unsurların ortaya konmasıdır. Çalışmada tarihsel gelişim içerisinde farklı dönemlerde farklı kültürlerde çeviri uygulamasının yöntemsel çeşitliliği üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda çeşitli toplumlarda söz konusu kültür farklılığının, kuramsal ve uygulamaya dönük çeviri araştırmaları arasındaki ilişkiyi belirlediği izlenimi ortaya çıkmıştır. Özellikle Batı odaklı çeviri kuramlarının Doğu dünyasının kültürel olarak alımlanmasına ilişkin içeriklerinin önemi belirginleşmiştir. Bunun yanı sıra çalışmada toplumlara yönelik karşılaştırmalı bir bakış açısıyla gerçekleştirilen irdelemeler, çeviribilimde çeviri tarihinin kuramsal ve yöntemsel sorunlarını ortaya koymayı ve tarihsel çeviri araştırmaları etrafında oluşan kavramların temel yönelimlerinin somutlaşmasına da katkı sağlamıştır. Çalışmada yapılan değerlendirmeler, çeviri tarihinin farklı bakış açılarıyla incelenmesinin aynı zamanda çeviri öğretimi, çeviri sosyolojisi, ulusal çeviri tarihi, çeviribilimin gelişim süreci gibi kapsamlarda da çeviriyi araştırma alanına dönük bilgilerin oluşturulmasında ve alımlanmasında oldukça belirleyici olduğu pekiştirmiştir